Anakart Nedir? Nasıl Çalışır?

Anakart, bir bilgisayarın tüm işlevlerini ve görevlerini yerine getirebilmesi için ihtiyaç duyduğu tüm parçaları üzerinde barındıran ve bu parçalar arasındaki iletişimini sağlayabilen elektronik bir devredir.

Bilgisayarın bütün parçaları ya anakart üzerindedir yada anakart üzerine bağlıdır.Yani bir bilgisayarın tüm bileşenleri anakart üzerine inşa edilir. Bu özelliği ile bence anakart bilgisayarın temel taşıdır denilebilir.

Anakartlar elektriği geçirmeyen fiberglas ismi verilen sert plastikten yapılır, ve üzerinde veri-enerji iletimi için bakır yollar bulunur. Anakart denildiğinde akıllara gelen ilk şey bizimde ele aldığımız gibi bilgisayar anakartı olsada, günümüzde televizyon ve cep telefonları gibi birçok elektronik cihazın kendine ait bir anakartı vardır.

Anakart üzerindeki bileşenlerin birbirleri ile iletişim içinde çalışmalarını sağlayabilmek için anakarta harici olarak takılan işlemci (CPU)’nin yanı sıra bir de  modern anakartların hepsinde dahili olarak bulunan işlemciler vardır bu işlemcilere ise “Chipset” adı verilir. Chipsetlere bilgisayarın ikinci işlemcisi gibi düşünmek yanlış olmaz çünkü bilgisayarın performansında CPU ile birlikte önemli rol oynarlar. Anakart üzerinde bulunan tüm bileşenlerin birbiri arasındaki iletişiminden chipsetler sorumludur.

Günümüzdeki başlıca anakart üreticilerini Intel,AMD,Asus,MSI ve Gigabyte olarak sayabiliriz bu anakart üreticilerinin birbirleri ile kıyasıya bir rekabet ortamı vardır, ürettikleri anakartlarda her ne kadar aynı chipsetleri kullansalar da kartlar üzerinde ki donanım ve bileşenler ile birbirlerinden farklı olma ve birbirlerine üstünlük sağlama çabası içerisindedirler.

Anakartın Tarihçesi

İlk anakart Ocak 1983 yılında IBM tarafından üretilmiştir. Bu anakart içerisinde 4.8 MHz Intel 8088 işlemci kullanılmıştır. Anakartın üzerinde BIOS,İşlemci,bellek ve çeşitli kartların takılabileceği yuvalar bulunuyordu. Eğer bu anakarta disket sürücü, paralel çıkış veya başka bir özellik kazandırmak istiyorsak ona uygun bir kart alıp takmamız gerekiyordu. İlk kullanılan anakart ile günümüzde kullandığımız anakartlar arasında boyutsal olarak çok fazla fark olmasada teknolojik açıdan değerlendirdiğimizde günümüz anakartlarının genişletme yuvaları, veri yolları,hız ve işlevsellik gibi pek çok noktada ne derece evrim geçirdiği ortadadır.

Anakartın Yapısı,Bileşenleri ve Görevleri

Standart bir günümüz anakartının üzerinde bulunan minimum bileşen ve donanımları sayacak olursak; İşlemci, Chipset (Yonga Seti), Ekran kartı,Ram, Ses kartı,Ethernet kartı, Bios, Ram slotları, PCI/PCI-E  ve AGP slotları,PS/2 ve USB bağlantılarını sayabiliriz tabi daha gelişmiş bir anakart üzerinde M2 SSD girişleri gibi daha fazla bileşen görmemiz mümkündür.

Chipset(Yonga Seti) Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

Teknoloji ve bilgisayar ile ilgili olan herkes Chipseti veya Yonga Seti’ni hayatlarının bir evresinde illaki duymuştur. Bir bilgisayarın olmazsa olmaz bileşenlerinden biride Chipset yani Yonga Setidir. 

İlk chipset Chips and Technologies (C&T) şirketi tarafından 1984’de Intel 80286 CPU için üretilmiştir. Günümüzde Intel, AMD, SIS,VIA gibi birçok chipset üreticisi vardır. Intel ve AMD  yalnızca kendi işlemcilerine chipset üretimi yapmaktadır.

Chipset anakart üzerindeki veri yollarını,donanımları ve arabirimleri yöneten, aynı zamanda bunların aralasındaki veri akışını sağlayan bir tip işlemcidir. Chipsetler(Yonga Setleri) her bilgisayar anakartında  iki adet bulunur. Bunlara Kuzey Köprüsü(MCH) ve Güney Köprüsü(ICH) isimleri verilir.

Peki, kuzey ve güney köprüleri ne işe yarar? Kuzey köprüsü CPU,RAM ve ekran kartı arasındaki veri iletişimini sağlarken güney köprüsü ise anakartın diğer arabirimlerini denetler. (BIOS,SATA, USB vb.)

Veriyolu(Bus) Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

Anakart üzerindeki tüm bileşenlerin birbirleriyle haberleşmesini sağlayan aygıtların chipsetler olduğunu daha önceden söylemiştik. Peki chipsetler bu haberleşmeyi sağlarken bunu nasıl yapıyorlar? İşte tamda burada veriyolları devreye giriyor.

Veriyolu (Bus) chipsetlerin haberleşmeyi sağlarken kullandığı yolu ifade eder özetle veriyolları bileşenler arasındaki köprülerdir.

Veri yolları Standart ve Adres veriyolları olarak ikiye ayrılır.Standart veri yolları bilgisayarda yaptığımız işlemlerle ilgili verileri aktarır. Adres veriyolu ise verilerin nerelere gideceğini belirler. Bilgisayar üzerinde bulunan her bileşen veya parçanın depolama ya da hız olarak bir kapasitesi olduğu gibi veriyollarının da bir kapasitesi vardır ve bu kapasite veriyolunun bir seferde ne kadar veri aktarabileceğini belirler.

Örneğin 16 bit’lik veriyolu tek seferde 16 bit, 32 bitlik veriyolu ise tek seferde 32 bit veri akışı sağlar.Tahmin edebileceğiniz üzere veriyollarının kapasitesi de bilgisayarın performansı açısından oldukça önemlidir. Yalnızca iki donanım aygıtını birbirine bağlayan veriyoluna ise “port” adı verilir. Örneğin : AGP (Advanced Graphics Port)

Günümüzde bilgisayarlarda PCI, PCI-e,PCI-X AGP ve ISA veriyolları kullanılmaktadır.

Veriyolu(Bus) Çeşitleri Nelerdir?

Tabi ki günümüzde kullanılan aşağıda bulunan veriyollarından çok daha fazla veriyolu vardır fakat kendimce önemli gördüğüm bazı veriyollarını aşağıda sıralayarak tanımlamalarını yaptım.

ISA (Industry Standard Architecture) Veriyolu

ISA veriyolu en fazla 16 bit genişliğinde ve 8 Mhz hızında çalışabilmektedir.1984 yılında geliştirilmiştir. ISA veriyolları eskiden hızlı veri akışına ihtiyaç duymayan Sound Blaster uyumlu ses kartları için kullanılmaktaydı.Bant genişliği çok düşük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır.

AGP (Advanced Graphics Port) Veriyolu

AGP veriyolu 1997 yılının sonlarında 32 bit genişliğinde ve 66 Mhz hızlarında geliştirilmiştir. Grafik ağırlıklı uygulamalardaki  gelişmeler sadece Ekran kartlarında kullanılmak üzere geliştirilmiş olan AGP veriyolunun doğuşunu zorunlu kılmıştır. Normalde veriyolu kapasitesi 266 mb/sn’dir. Fakat kullanılan özel bir sinyalleşme metodu sayesinde 2, 4 ve 8 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır.

PCI (Peripheral Component Interconnect) 

PCI veriyolu 1993 yılında geliştirilmiştir. Her ne kadar 64 bitlik bir veriyolu olsa da uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada yalnızca 32 bit olarak kullanılabilmektedir. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit 33 MHz hızındaki PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn’dir. PCI slotlarına ses kartı ve ağ kartı gibi birçok donanım kartının takılabilmesi sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı daha fazladır. Onboard (tümleşik) teknolojisinin geliştirilmesiyle birlikte PCI slotlarına bağlanmaya ihtiyaç duyulan donanım kartları sayısı azalmıştır. PCI veriyolu tak-çalıştır desteklidir.

PCI Express Veriyolu

PCI-e veriyolu, sistem belleğini daha ekonomik kullanarak güç tüketimini ve özellikle AGP limitlerini genişleten ekran kartı ve diğer donanım maliyetlerini önemli ölçüde kısma imkânı veren,  bir veri yoludur. PCI Express’in, PCI-e 1.1 ve PCI-e 2.0 olarak 2 çeşidi mevcuttur. PCI-e 1.1’de hat başına verdiği hız 250 MB/s olarak görülürken, PCI-e 2.0 bunu 500 MB/s düzeyine çıkarmıştır. Böylece ekran kartları için kullanılan PCI-e x16 bağlantılarında PCI-e 1.1’te toplam 4000 MB/s hız, PCI-e 2.0 ise 8000 MB/s hız verir.

PCI-X (Peripheral Component Interconnect Extended)

Server olarak çalışan bilgisayarlar ve sunucularda kullanılan bir veriyoludur. PCI-X veriyolu  PCI slotlarına oranla daha fazla bant genişliği sağlayarak  “Gigabit Ethernet” gibi server platformlarının kullanımına uygun bir veriyolu haline gelmiştir. PCI slotlarına göre çok daha fazla düzeyde bant genişliğini sağlayabilir. PCI Express ile karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji tamamen birbirinden farklıdır.

• Yazımı Okuduğunuz için teşekkür ederim. Daha fazla bilgi edinmek için diğer yazılarıma göz atabilirsiniz.